ویروس کرونا ممکن است در مسیر تکامل برای انتقال کارآمدتر ازطریق هوا باشد

توریست مالزی – مطالعه‌ی جدیدی نشان می‌دهد ویروس کرونا ممکن است درجهتی درحال تکامل باشد که راحت‌تر بتواند ازطریق هوا منتشر شود.

به گزارش زومیت، ذرات هواپخش ریز که افراد آن را حین تنفس، صحبت کردن و آواز خواندن به بیرون از بدن می‌فرستند، ممکن است نسبت‌به قطرات مرطوب بزرگ‌تر، حاوی ویروس کرونای بیشتری باشد. شواهد جدید تأیید می‌کند که ویروس کرونا ازطریق هوا منتشر می‌شود اما ماسک‌ها نیز مقدار ویروس عفونی را کاهش می‌دهند.

پژوهشگران در سنگاپور در ۶ آگوست در مجله‌ی Clinical Infectious Diseases گزارش کردند، حدود ۸۵ درصد از RNA ویروس کرونا که در نفس بیماران مبتلا به کووید ۱۹ تشخیص داده شد، در ذرات ریز هواپخش وجود داشت که اندازه‌ی آن‌ها کمتر از ۵ میکرومتر بود. این یافته جدیدترین شاهدی است که نشان می‌دهد کووید ۱۹ عمدتا ازطریق هوا در قطرات ریزی منتقل می‌شود که نسبت‌به قطرات بزرگ‌تری که به‌سرعت روی زمین افتاده و سطوح را آلوده می‌کنند، ممکن است ساعت‌ها در هوا معلق بمانند.

مشابه این نتیجه، دونالد میلتون در دانشگاه مریلند و همکارانش دریافتند میزان RNA ویروسی در هواپخش‌های مربوط به افرادی که حامل گونه‌ی آلفا بودند، نسبت‌به افرادی که به نسخه‌های کمتر مسری ویروس آلوده بودند، ۱۸ برابر بیشتر بود. این مطالعه که ۱۳ آگوست در medRxiv.org منتشر شد و هنوز مورد بازبینی کارشناسان قرار نگرفته است، همچنین نشان داد که ماسک‌های غیرچسبان (که به‌خوبی روی صورت قرار نمی‌گیرند) می‌توانند مقدار هواپخش‌های حامل ویروس را به حدود نصف کاهش دهند. پژوهشگران مریلند در آزمایشی در آزمایشگاه، ویروس را از نمونه‌های هوا رشد دادند که می‌تواند بسیاری از کارشناسان را که قبول ندارند ویروس عمدتا ازطریق هوا منتشر می‌شود، متقاعد کند.

بحث پیرامون انتقال به کمک هواپخش‌ها تقریبا از همان ابتدای دنیاگیری کووید ۱۹ آغاز شد و همچنان ادامه داشته است. سال گذشته، ۲۰۰ دانشمند در نامه‌ای به سازمان جهانی بهداشت درخواست کردند تا انتشار هواپخش ویروس را تصدیق کند. در ماه آوریل، سازمان جهانی بهداشت اطلاعات خود درباره‌ی روش‌های انتقال ویروس را به‌روزرسانی کرد تا شامل هواپخش‌ها نیز شود. چند هفته قبل‌تر، مرکز کنترل و پیشگیری بیماری آمریکا هواپخش‌ها را به‌عنوان محتمل‌ترین منبع انتشار اعلام کرده بود.

مطالعات گذشته روی میمون‌ها نیز نشان داده بود مقدار ویروسی که در هواپخش‌ها وجود دارد، بیش از ویروسی است که در قطرات بزرگ یافت می‌شود. اما برخی کارشناسان می‌گویند هنوز شواهد مستقیمی مبنی‌بر اینکه ویروس عمدتا از راه هوا منتشر می‌شود، وجود ندارد. لینسی مار، مهندس عمران و محیط زیست که در دانشگاه ایالتی و مؤسسه پلی‌تکنیک ویرجینیا به مطالعه‌ی ویروس‌ها در هوا مشغول است، می‌گوید: «شواهد غیرمستقیم فراوانی وجود دارد که نشان می‌دهد مسیر هوابرد مسیر غالب انتشار این ویروس است».

مار یکی از ۲۰۰ دانشمندی بود که سال گذشته به سازمان جهانی بهداشت نامه نوشت. او می‌گوید هوابرد کلمه‌ی پرمعنایی در محافل کنترل عفونت است و نیازمند این است که کارکنان بیماران را در اتاق‌های خاص جداسازی کنند، تجهیزات محافظ بپوشند و برای توقف انتشار بیماری اقدامات هزینه‌بر انجام دهند. به همین دلیل، کارشناسان کنترل عفونت تمایلی نداشته‌اند که بدون اثبات قوی ویروس کرونا را هوابرد بنامند.

بیشتر موارد کووید ۱۹ در میان تماس‌های خانگی نزدیک و معمولا در ناحیه‌ی ۶ فوتی پراکنش قطرات بزرگ رخ داده است. در این شرایط، به‌سختی می‌توان تشخیص داد که آیا چنین عفونت‌هایی توسط آلودگی قطرات بزرگ یا تنفس هوای مشترک منتقل شده‌اند. اما به‌گفته‌ی مار، برای موقعیت‌های دیگر مانند زمانی که مشتریان نشسته در رستوران از فردی مبتلا به کووید ۱۹، به ویروس آلوده می‌شوند، هواپخش‌ها تنها توضیح هستند.

پژوهشگری استفاده از دستگاهی را نشان می‌دهد که هواپخش‌های ریز (آئروسل) و قطرات بزرگ را که فرد در زمان تنفس، صحبت کردن و آواز خواندن به بیرون می‌فرستد، جمع‌آوری می‌کند.

کووک وی تام، مهندس مکانیک از دانشگاه ملی سنگاپور تصمیم گرفت ویروسی را که بیماران مبتلا به کووید ۱۹ حین تنفس، صحبت کردن یا آواز خواندن بیرون می‌دادند،، بررسی کند. او می‌گوید این کار را برای متقاعد کردن برخی از دوستان بسیار نزدیک خود انجام داده است. او و همکارانش آزمایشگاه متحرکی را به اتاق‌های ۲۲ بیمار بردند و از داوطلبان خواستند تا سر خود را به سر قیف فلزی بزرگی بچسبانند. پژوهشگران هواپخش‌ها و قطرات بزرگ‌تری را که بیماران حین فعالیت‌های مختلف بازدم کرده بودند، جمع‌آوری کردند. فعالیت‌های مذکور عبارت بود از: تنفس آرام به‌مدت ۳۰ دقیقه، خواندن بخش‌هایی از کتابی ساده برای ۱۵ دقیقه، خواندن آهنگ ساده‌ای به شکل آواز برای ۱۵ دقیقه.

دانشمندان هواپخش‌ها و قطرات بزرگ موجود در نمونه‌های هوا را برای RNA ویروس کرونا آزمایش کردند و محاسبه کردند چند نسخه از ژن پروتئین نوکلئوکپسید ویروس یا ژن N وجود داشت. شمارش تعداد نسخه‌های ژن N برآوردی از مقدار ویروس موجود در نمونه فراهم می‌کند.

از ۲۲ بیماری که در آزمایش آواز خواندند، فقط ۱۳ فرد سطوح قابل‌تشخیصی از RNA ویروسی را منتشر کردند. به‌طور‌کلی، آواز خواندن بیشترین هواپخش‌های حاوی ویروس را تولید کرد اما برخی افراد هنگام صحبت کردن مقدار بیشتری تولید می‌کردند. این تفاوت‌ها ممکن است به حجم صدای داوطلبان حین آواز خواندن مربوط باشد. برخی افراد خجالتی بودند و آرام‌تر می‌خواندند، درحالی‌که برخی دیگر بدون خجالت آواز می‌خواندند. مقدار کلی ویروسی که افراد منتشر می‌کردند، تفاوت زیادی داشت. دانشمندان از قبل می‌دانستند برخی افراد با احتمال بیشتری ویروس را به دیگران منتقل می‌کنند ازجمله افرادی که در رویدادهای ابرناقل دخیل هستند.

در مطالعه‌ی جدید، تفاوت ناشی از علائم نبود؛ برخی افراد بدون علامت نسبت‌به افرادی که دچار تب، سرفه یا آبریزش بینی بودند، ویروس بیشتری منتشر کردند. البته افرادی که در مراحل اولیه‌ی عفونت بودند، معمولا ویروس بیشتری منتشر می‌کردند که با داده‌های حاصل از مطالعات حیوانات آزمایشگاهی و مطالعات انسانی دیگر سازگار است که نشان می‌دهند عفونت در هفته‌ی اول پس از دچار شدن به ویروس کرونا، واگیردارتر است.

اما هنوز دوستان ویروس‌شناس مشکوک تام متقاعد نشده‌اند که او نشان داده است انتقال هواپخش مسیر اصلی انتشار کووید ۱۹ است. تام می‌گوید: «آن‌ها می‌گویند به شواهد طلایی نیاز داریم. به ما ویروس فعالی را نشان دهید که از هوا گرفته شده است». اندرو پکوش، ویروس‌شناس دانشکده بهداشت بلومبرگ جان هاپکینز که در هیچ‌کدام از مطالعات مشارکتی نداشته است، می‌گوید: «RNA ویروسی می‌تواند از بقایای ویروسی که نمی‌توانند موجب عفونت شوند، به دست آید. در نبود ویروس عفونی، میزان اهمیت هواپخش‌ها درزمینه‌ی انتقال هنوز کمی نامشخص است».

مطالعه‌ی گروه مریلند ممکن است چنین شواهدی ارائه دهد. در آن مطالعه، افرادی که به موارد بدون علامت یا خفیف عفونت ویروس کرونا دچار بودند، در دستگاه مشابهی حرف می‌زدند یا آواز می‌خواندند. افراد عفونی فعالیت‌های مذکور را یک بار زمانی که ماسک زده بودند و یک بار بدون ماسک انجام دادند. حدود ۴۵ درصد از ذرات ریز هواپخش، ۳۱ درصد از هواپخش‌های بزرگ‌تر از ۵ میکرومتر و ۶۵ درصد از قطراتی که از روی تلفن‌های همراه داوطلبان جمع‌آوری شد (فومیت نامیده می‌شوند)، حاوی RNA ویروسی بودند.

بنا به‌گفته‌ی پژوهشگران، افزایش مقدار گونه آلفا در هواپخش‌ها ممکن است نشان دهد که ویروس کرونا به سمت انتشار هوابرد کارآمدتر درحال تکامل است. مطالعه از می ۲۰۲۰ تا آوریل ۲۰۲۱ یعنی پیش از افزایش گونه دلتا در آمریکا انجام شده بود. پژوهشگران توانستند از دو نمونه از ۶۶ نمونه هواپخش ویروس عفونی رشد دهند که هر دو در حالی جمع‌آوری شده بودند که افراد ماسک زده بودند. هیچ‌یک از هواپخش‌های درشت یا فومیت‌ها، ویروس عفونی حاصل نکردند. پکوش می‌گوید: «اگرچه گروه مریلند از راهی کارآمد برای جستجوی ویروس عفونی در هواپخش‌ها استفاده کردند، چنین ویروس‌هایی نادر بود. براین‌اساس، دشوار است که استدلال کنیم این امر علت افزایش شیوع آلفا بوده است».

اما مار می‌گوید داده‌ها نشان می‌دهند که ویروس کرونا درحال تکامل به سمت انتشار کارآمدتر در هوا است. اگرچه این مطالعه فقط شامل چهار بیمار آلوده به گونه آلفا بود، این افراد به‌طور ثابت نسبت‌به افرادی که به گونه‌های دیگر آلوده بودند، ویروس بیشتری منتشر می‌کردند. او می‌گوید: «این نتایج همراه با مشاهدات همه‌گیرشناسی درمورد شیوع آلفا و اکنون گونه دلتا، از این ایده حمایت می‌کنند که این گونه‌ها ازنظر انتقال هواپخش قدرتمند هستند».

ماسک‌هایی که داوطلبان در مطالعه مریلند استفاده ‌کردند، عمدتا از نوع غیرچسبان بودند. آن‌ها با ماسک پارچه‌ای یک‌لایه‌ی خانگی در ابتدای مطالعه شروع شدند و در ادامه به ماسک‌های پارچه‌های تجاری دولایه تا ماسک‌های دوتایی، ماسک جراحی و درنهایت ماسک KN95 رسیدند. به‌طور متوسط، ماسک‌ها تعداد هواپخش‌های درشت حاوی ویروس را درمقایسه‌با نداشتن ماسک، ۷۷ درصد کاهش دادند. هواپخش‌های ریز دارای ویروس نیز به‌طور متوسط ۴۸ درصد کاهش یافت، اگرچه میزان این کاهش از ۳ تا ۷۲ درصد متغیر بود. ماسک‌ها دربرابر گونه آلفا به اندازه‌ی گونه‌های دیگر مؤثر بودند.

مطالعات قبلی نشان داده‌اند که ماسک‌هایی که به‌طور محکم روی صورت قرار می‌گیرند و شکافی در هیچ سمتی از آن‌ها وجود ندارد تا ویروس بتواند بدون فیلتر از آن عبور کند، ممکن است میزان مواجهه‌با ویروس کرونا را ۹۶ درصد کاهش دهند. جدیدترین شواهد نشان می‌دهد ماسک‌ها می‌توانند میزان ویروسی را که افراد منتشر می‌کنند، کاهش دهند؛ اگرچه اگر پوشش صورت شل باشد، ویروس می‌تواند از درزها فرار کند. نویسندگان در مقاله‌ی خود نوشتند:

با غلبه‌ی گونه‌های جدید مسری‌تر نسبت‌به انواع مورد مطالعه‌ی ما، افزایش توجه به بهبود تهویه، فیلتراسیون، بهداشت هوا و استفاده از ماسک‌های باکیفیت چسبان برای کنترل دنیاگیری بسیار مهم‌تر خواهد بود. این امر خصوصا در مناطق دارای نرخ واکسیناسیون پایین اهمیت دارد.