توریست مالزی
۲۸ تیر ۱۴۰۳
توریست مالزی – چرا با گذشت ۱۰ سال از سقوط پرواز ام اچ ۱۷ در شرق اوکراین به دنبال برخورد یک موشک روسیه، همچنان نادانسته‌های زیادی درباره آن وجود دارد؟ ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه چه نقشی در سقوط پرواز ام اچ ۱۷ داشت؟ چه کسی دکمه شلیک موشک را فشار داد؟ آیا خانواده قربانیان هیچ وقت غرامت دریافت خواهند کرد؟
به گزارش بی بی سی، در ۱۷ ژوئیه سال ۲۰۱۴، یک هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی مالزی با اصابت یک موشک روسی سقوط کرد و نزدیک به ۳۰۰ نفر از مسافران آن کشته شدند. در اینجا به چهار سؤال کلیدی درباره این سانحه می‌پردازیم. این چهار سؤال در میان سؤال‌های بسیار دیگر در این مورد، همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند. پرواز ام‌اچ ۱۷ در حال حرکت از آمستردام به سمت کوالالامپور بود. این هواپیما وقتی به ناحیه دونباس در شرق اوکراین رسید مورد اصابت موشک قرار گرفت. این حادثه در دورانی رخ داد که بین نیروهای نظامی وابسته به روسیه و ارتش اوکراین درگیری‌های شدیدی وجود داشت. تمام ۲۸۳ مسافر این پرواز، ازجمله ۸۰ کودک و ۱۵ نفر از خدمه پرواز کشته شدند.
مقامات هلندی تحقیقات جنایی در مورد سقوط این هواپیما شروع کردند و در طول سال‌ها، با ده‌ها شاهد مصاحبه کرده و صدها مدرک موجود را بررسی کرده‌اند. روسیه هرگونه مسئولیت در مورد این حادثه را رد می‌کند اما این تحقیقات ارتباطی بین این حادثه و مقامات روسی پیداکرده است.
چه کسی در ارتباط با این سانحه محکوم شد؟
در سال ۲۰۲۲ دادگاه ناحیه لاهه سه نفر را به اتهام دست داشتن در سقوط این هواپیمای مسافربری، مجرم معرفی کرد. هر سه نفر از اعضای سابق نیروهای امنیتی روسیه (اف اس بی) و همچنین بخشی از دولت خودگردان جمهوری خلق دونسک (دی پی آر) بودند. کشور جدایی‌طلب جمهوری خلق دونسک مورد حمایت روسیه است. ایگور گیر کین، وزیر دفاع سابق دی‌پی‌آر، سرگئی دوبینسکی مدیر سابق بخش اطلاعات نیروهای نظامی و لئونید کراوچنکو برای دوبینسکی کار می‌کرد.
فرد چهارمی هم متهم شده بود اما دادگاه بعداً به این نتیجه رسید که مدارک کافی برای مجرم شناختن او در دست نیست. هر سه نفر متهمان به حبس ابد محکوم شدند. هرچند هیچ‌کدام در دادگاه حضور نداشتند. با اینکه گیر کین و دوبینسکی هر دو شهروند روسیه بودند، این کشور در هیچ‌یک از مراحل تحقیقات این سانحه همکاری نکرد. ایگور گیرکین درنهایت در روسیه به زندان افتاد اما برای جرائم ا اتهاماتی دیگر. این افسر سابق اطلاعاتی روسیه، رهبران نظامی روسیه را به ناکارآمدی در حمله به اوکراین متهم کرده بود و برای عقاید افراط‌گرایانه در ژانویه سال ۲۰۲۴ به چهار سال زندان محکوم شد. بعد از حمله روسیه به اوکراین در فوریه سال ۲۰۲۲، هرگونه انتقاد از ارتش روسیه جرم تلقی می‌شود.
چه کسی موشک را شلیک کرد؟
محققان هلندی مدارکی که به‌صورت ویدئو و عکس بودند و همین‌طور صدها گفتگو تماس‌های ردگیری‌شده را بررسی کرده‌اند. این شواهد به آن‌ها کمک کرد بفهمند که هواپیما با شلیک موشکی از یک پرتابگر باک، از منطقه‌ای که تحت کنترل دی‌پی‌آر ساقط شده است. پرتابگر باک را روسیه برای این نیروها تأمین کرده بوده است. هم زمان، دادگاه اظهار کرده است که هیچ یک از متهمان دکمه پرتاب موشک را فشار نداده‌اند. وب‌سایت تحقیقی بلینگ کت، چنین نتیجه گرفته است که پرتابگر باک موردنظر متعلق به هنگ سوم نیروی ۵۳ دفاع هوایی روسیه بوده است. همین تشخیص، می‌تواند متهمان احتمالی را محدودتر کرده و به ۳۰ نفر برساند. احتمالاً سه یا چهار نفر از آن‌ها، در ۱۷ ژوئیه مسئول باک بوده‌اند.
محققان هلندی از مسئولان روس خواستند پرسش‌هایی را با فرمانده این هنگ، کلنل سرگئی موچکیو مطرح کنند. روسیه این درخواست‌ها را بی‌پاسخ گذاشت اما هم‌زمان شکایت‌هایی در مورد عدم دسترسی به مدارک این تحقیقات مطرح کرد. فرد دیگری که در تماس‌های ردگیری‌شده موردتوجه قرار گرفت، فرمانده نیروی‌های امنیتی روسیه آندری بورلاکا بود. شواهدی که در مکالمات ضبط‌شده موجود است نشان می‌دهد که او در انتقال سیستم باک از روسیه به شرق اوکراین نقش داشته است. بی‌بی‌سی در تحقیقات خود فهمید ژنرال بورلاکا یکی از تقدیر شده ترین نظامیان روسیه است و در دوران درگیری‌های نظامی در شرق اوکراین بین سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۱۴ لقب «قهرمان روسیه» به او داده شده است.
نقش ولادیمیر پوتین چیست؟
در فوریه سال ۲۰۲۳، ماه‌ها بعد از محکوم شدن سه متهم، محققان پرونده اعلام کردند رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین به‌طور مستقیم در درگیری‌های شرق اوکراین و سقوط هواپیمای مسافربری دخالت داشته است. آن‌ها برای اثبات این ادعا، دو مکالمه ضبط‌شده را ارائه کرده‌اند که در آن‌ها مشخص‌شده است تصمیم انتقال دادن سیستم باک به شرق اوکراین مستقیماً توسط فردی در بالاترین مقام کشور گرفته‌شده است که به‌احتمال زیاد اشاره‌ای به ولادیمیر پوتین است.
در نشستی خبری، محققان این پرونده که تیم مشترکی با هدایت هلندی‌ها است (جی‌آی‌تی) گفتند: «نشانه‌های محکمی وجود دارند که پوتین به‌طور مستقیم در تصمیم‌گیری‌ها در مورد سیستم باک دخالت داشته است اما این مدارک به شواهد کامل و قطعی که غیرقابل‌انکار باشند، نمی‌رسند.» آن‌ها همچنین گفتند که ولادیمیر پوتین به‌عنوان رئیس‌جمهور روسیه، طبق قوانین هلند شامل مصونیت‌های قضایی می‌شود و تا زمانی که در این سمت باقی است، نمی‌توان او در یک دادگاه ملی مورد محاکمه قرارداد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی آقای پوتین در آن زمان اظهار کرد که روسیه اجازه شرکت در این تحقیقات را نداشته و این باعث شده کمکی در عینیت‌بخشی به آن نکند.
قدم بعدی برای خانواده قربانیان و غرامت آن‌ها چیست؟
در سال ۲۰۲۰، دولت هلند از دادگاه حقوق بشر اروپا درخواست کرد که روسیه را به‌عنوان مسئول مرگ ۲۹۸ مسافر و پرسنل پرواز ام‌اچ۱۷ بپذیرد و تأیید کند که این کشور نخواسته تحقیقاتی در مورد این حادثه انجام دهد. این پرونده همچنان در جریان است. دولت هلند چنین استدلال می‌کند که روسیه نقش کلیدی در این فاجعه داشته است و کارزارهای اطلاعات جعلی که این کشور در مورد سقوط این هواپیما به راه انداخته است، نقض فاحش حقوق شهروندی اقوام قربانیان این سانحه است.
مسکو همچنان تمام اتهام‌های مطرح‌شده را رد می‌کند و به‌طور فعال از حادثه پرواز ام‌اچ۱۷ به‌عنوان ابزار تبلیغاتی استفاده می‌کند. روسیه ادعا می‌کند هواپیما توسط نیروهای اوکراینی سرنگون‌شده است و اینکه مسافران پرواز پیش از سقوط آن، مرده بودند. اگر روسیه در دادگاه حقوق بشر اروپا شکست بخورد، احتمال دارد این دادگاه روسیه را محکوم و ملزم به پرداخت غرامت به قربانیان کند. در واقعیت، چنین حکمی احتمالاً حرکتی سمبولیک خواهد بود.
کمی بعد از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، مجلس روسیه قانونی را تصویب کرد که طبق آن «الزامی برای اجرای احکام دادگاه حقوق بشر اروپا» وجود ندارد و این قانون از ماه مارس سال ۲۰۲۲ در لازم‌الاجرا شده است. اما پرداخت غرامت قربانیان سانحه پروازام‌اچ۱۷ هیچ محدودیتی ندارد. ممکن است زمانی در آینده، دولت دیگری در روسیه تصمیم بگیرد در اجرای احکام بین‌المللی، مشارکت کند.
به گزارش بی بی سی، در ۱۷ ژوئیه سال ۲۰۱۴، یک هواپیمای مسافربری شرکت هواپیمایی مالزی با اصابت یک موشک روسی سقوط کرد و نزدیک به ۳۰۰ نفر از مسافران آن کشته شدند. در اینجا به چهار سؤال کلیدی درباره این سانحه می‌پردازیم. این چهار سؤال در میان سؤال‌های بسیار دیگر در این مورد، همچنان بی‌پاسخ مانده‌اند. پرواز ام‌اچ ۱۷ در حال حرکت از آمستردام به سمت کوالالامپور بود. این هواپیما وقتی به ناحیه دونباس در شرق اوکراین رسید مورد اصابت موشک قرار گرفت. این حادثه در دورانی رخ داد که بین نیروهای نظامی وابسته به روسیه و ارتش اوکراین درگیری‌های شدیدی وجود داشت. تمام ۲۸۳ مسافر این پرواز، ازجمله ۸۰ کودک و ۱۵ نفر از خدمه پرواز کشته شدند.
مقامات هلندی تحقیقات جنایی در مورد سقوط این هواپیما شروع کردند و در طول سال‌ها، با ده‌ها شاهد مصاحبه کرده و صدها مدرک موجود را بررسی کرده‌اند. روسیه هرگونه مسئولیت در مورد این حادثه را رد می‌کند اما این تحقیقات ارتباطی بین این حادثه و مقامات روسی پیداکرده است.
چه کسی در ارتباط با این سانحه محکوم شد؟
در سال ۲۰۲۲ دادگاه ناحیه لاهه سه نفر را به اتهام دست داشتن در سقوط این هواپیمای مسافربری، مجرم معرفی کرد. هر سه نفر از اعضای سابق نیروهای امنیتی روسیه (اف اس بی) و همچنین بخشی از دولت خودگردان جمهوری خلق دونسک (دی پی آر) بودند. کشور جدایی‌طلب جمهوری خلق دونسک مورد حمایت روسیه است. ایگور گیر کین، وزیر دفاع سابق دی‌پی‌آر، سرگئی دوبینسکی مدیر سابق بخش اطلاعات نیروهای نظامی و لئونید کراوچنکو برای دوبینسکی کار می‌کرد.
فرد چهارمی هم متهم شده بود اما دادگاه بعداً به این نتیجه رسید که مدارک کافی برای مجرم شناختن او در دست نیست. هر سه نفر متهمان به حبس ابد محکوم شدند. هرچند هیچ‌کدام در دادگاه حضور نداشتند. با اینکه گیر کین و دوبینسکی هر دو شهروند روسیه بودند، این کشور در هیچ‌یک از مراحل تحقیقات این سانحه همکاری نکرد. ایگور گیرکین درنهایت در روسیه به زندان افتاد اما برای جرائم ا اتهاماتی دیگر. این افسر سابق اطلاعاتی روسیه، رهبران نظامی روسیه را به ناکارآمدی در حمله به اوکراین متهم کرده بود و برای عقاید افراط‌گرایانه در ژانویه سال ۲۰۲۴ به چهار سال زندان محکوم شد. بعد از حمله روسیه به اوکراین در فوریه سال ۲۰۲۲، هرگونه انتقاد از ارتش روسیه جرم تلقی می‌شود.
چه کسی موشک را شلیک کرد؟
محققان هلندی مدارکی که به‌صورت ویدئو و عکس بودند و همین‌طور صدها گفتگو تماس‌های ردگیری‌شده را بررسی کرده‌اند. این شواهد به آن‌ها کمک کرد بفهمند که هواپیما با شلیک موشکی از یک پرتابگر باک، از منطقه‌ای که تحت کنترل دی‌پی‌آر ساقط شده است. پرتابگر باک را روسیه برای این نیروها تأمین کرده بوده است. هم زمان، دادگاه اظهار کرده است که هیچ یک از متهمان دکمه پرتاب موشک را فشار نداده‌اند. وب‌سایت تحقیقی بلینگ کت، چنین نتیجه گرفته است که پرتابگر باک موردنظر متعلق به هنگ سوم نیروی ۵۳ دفاع هوایی روسیه بوده است. همین تشخیص، می‌تواند متهمان احتمالی را محدودتر کرده و به ۳۰ نفر برساند. احتمالاً سه یا چهار نفر از آن‌ها، در ۱۷ ژوئیه مسئول باک بوده‌اند.
محققان هلندی از مسئولان روس خواستند پرسش‌هایی را با فرمانده این هنگ، کلنل سرگئی موچکیو مطرح کنند. روسیه این درخواست‌ها را بی‌پاسخ گذاشت اما هم‌زمان شکایت‌هایی در مورد عدم دسترسی به مدارک این تحقیقات مطرح کرد. فرد دیگری که در تماس‌های ردگیری‌شده موردتوجه قرار گرفت، فرمانده نیروی‌های امنیتی روسیه آندری بورلاکا بود. شواهدی که در مکالمات ضبط‌شده موجود است نشان می‌دهد که او در انتقال سیستم باک از روسیه به شرق اوکراین نقش داشته است. بی‌بی‌سی در تحقیقات خود فهمید ژنرال بورلاکا یکی از تقدیر شده ترین نظامیان روسیه است و در دوران درگیری‌های نظامی در شرق اوکراین بین سال‌های ۲۰۱۵-۲۰۱۴ لقب «قهرمان روسیه» به او داده شده است.
نقش ولادیمیر پوتین چیست؟
در فوریه سال ۲۰۲۳، ماه‌ها بعد از محکوم شدن سه متهم، محققان پرونده اعلام کردند رئیس‌جمهور روسیه، ولادیمیر پوتین به‌طور مستقیم در درگیری‌های شرق اوکراین و سقوط هواپیمای مسافربری دخالت داشته است. آن‌ها برای اثبات این ادعا، دو مکالمه ضبط‌شده را ارائه کرده‌اند که در آن‌ها مشخص‌شده است تصمیم انتقال دادن سیستم باک به شرق اوکراین مستقیماً توسط فردی در بالاترین مقام کشور گرفته‌شده است که به‌احتمال زیاد اشاره‌ای به ولادیمیر پوتین است.
در نشستی خبری، محققان این پرونده که تیم مشترکی با هدایت هلندی‌ها است (جی‌آی‌تی) گفتند: «نشانه‌های محکمی وجود دارند که پوتین به‌طور مستقیم در تصمیم‌گیری‌ها در مورد سیستم باک دخالت داشته است اما این مدارک به شواهد کامل و قطعی که غیرقابل‌انکار باشند، نمی‌رسند.» آن‌ها همچنین گفتند که ولادیمیر پوتین به‌عنوان رئیس‌جمهور روسیه، طبق قوانین هلند شامل مصونیت‌های قضایی می‌شود و تا زمانی که در این سمت باقی است، نمی‌توان او در یک دادگاه ملی مورد محاکمه قرارداد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی آقای پوتین در آن زمان اظهار کرد که روسیه اجازه شرکت در این تحقیقات را نداشته و این باعث شده کمکی در عینیت‌بخشی به آن نکند.
قدم بعدی برای خانواده قربانیان و غرامت آن‌ها چیست؟
در سال ۲۰۲۰، دولت هلند از دادگاه حقوق بشر اروپا درخواست کرد که روسیه را به‌عنوان مسئول مرگ ۲۹۸ مسافر و پرسنل پرواز ام‌اچ۱۷ بپذیرد و تأیید کند که این کشور نخواسته تحقیقاتی در مورد این حادثه انجام دهد. این پرونده همچنان در جریان است. دولت هلند چنین استدلال می‌کند که روسیه نقش کلیدی در این فاجعه داشته است و کارزارهای اطلاعات جعلی که این کشور در مورد سقوط این هواپیما به راه انداخته است، نقض فاحش حقوق شهروندی اقوام قربانیان این سانحه است.
مسکو همچنان تمام اتهام‌های مطرح‌شده را رد می‌کند و به‌طور فعال از حادثه پرواز ام‌اچ۱۷ به‌عنوان ابزار تبلیغاتی استفاده می‌کند. روسیه ادعا می‌کند هواپیما توسط نیروهای اوکراینی سرنگون‌شده است و اینکه مسافران پرواز پیش از سقوط آن، مرده بودند. اگر روسیه در دادگاه حقوق بشر اروپا شکست بخورد، احتمال دارد این دادگاه روسیه را محکوم و ملزم به پرداخت غرامت به قربانیان کند. در واقعیت، چنین حکمی احتمالاً حرکتی سمبولیک خواهد بود.
کمی بعد از حمله روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲، مجلس روسیه قانونی را تصویب کرد که طبق آن «الزامی برای اجرای احکام دادگاه حقوق بشر اروپا» وجود ندارد و این قانون از ماه مارس سال ۲۰۲۲ در لازم‌الاجرا شده است. اما پرداخت غرامت قربانیان سانحه پروازام‌اچ۱۷ هیچ محدودیتی ندارد. ممکن است زمانی در آینده، دولت دیگری در روسیه تصمیم بگیرد در اجرای احکام بین‌المللی، مشارکت کند.
